Valkuilen bij erfenissen

In de uitzending op maandag 1 april 2013 van TROS Radar werd een item met de titel ‘Erfenis: meevaller of loden last’. Dit item werd gemaakt naar aanleiding van het rapport ‘Erven zonder financiële zorgen’ van Netwerk Notarissen en de Radboud Universiteit Nijmegen. In het rapport wordt gepleit voor meer bescherming van erfgenamen tegen schulderfenissen, een van de valkuilen waarin een erfgenaam kan trappen. Als een erfgenaam namelijk een erfenis accepteert, moet hij uit eigen zak bijpassen als de overledene meer schulden heeft dan bezittingen.

Beneficiair aanvaarden
In de uitzending van TROS radar pleiten Netwerk Notarissen voor het beneficiair aanvaarden van erfenissen. Een erfgenaam is namelijk niet verplicht een erfenis te accepteren. Hij kan ook verwerpen (afstand doen van de erfenis) of beneficiair aanvaarden (alleen een positief saldo accepteren). De erfgenamen die in de uitzending aan het woord kwamen, wisten niet dat zij beneficiair konden aanvaarden. Dat had hen veel ellende bespaard. Een erfgenaam heeft geen keuze meer om te verwerpen of beneficiair te aanvaarden als zij zich als erfgenaam hebben gedragen. Je bent dan daarmee ook aansprakelijk met je eigen portemonnee voor de schulden uit de erfenis.

Wet veranderen
Naar aanleiding van het rapport ‘Erven zonder financiële zorgen’ liet staatssecretaris Teeven weten de wet te willen veranderen en het voorstel over te nemen om erfgenamen beter te beschermen tegen schulderfenissen. Het kan echter nog wel een tijd duren voordat de wet gewijzigd is. Daarom adviseer ik in de tussentijd goed op te letten en bij de minst geringe twijfel voor beneficiaire aanvaarding te kiezen. Beneficiair aanvaarden doe je door het afleggen van een ‘verklaring van beneficiaire aanvaarding’ via de rechtbank of de notaris. Daarna moeten de erfgenamen een wettelijk vastgestelde procedure volgen om de erfenis af te wikkelen. De rechter houdt daar toezicht op.

Erfenisconsult
Een notaris verleent nabestaanden en executeurs eerste hulp bij erfenissen met het 'erfenisconsult'. Hiermee helpen zij nabestaanden om de valkuilen uit een erfenis te vermijden. In dit consult adviseren gespecialiseerde erfrechtjuristen erfgenamen over het aanvaarden van de erfenis, maken zij een inventarisatie van de afwikkeling van de erfenis en adviseren zij over de erfbelasting. Het is heel belangrijk om snel na een overlijden naar een notaris te gaan, dus nog voordat een erfgenaam zich als erfgenaam heeft gedragen. Anders heb je geen keuze meer !

Erfenis verdelen : een stappenplan

Als iemand sterft, laat die in de meeste gevallen iets achter: een erfenis. Die erfenis kan bestaan uit schulden, maar ook uit geld en goederen. Als er één erfgenaam is, is de afwikkeling van de erfenis vaak zo geregeld, maar als er sprake is van meerdere erfgenamen, kan een erfenis verdelen tot problemen leiden. Met het onderstaande stappenplan  kun je veel problemen voorkomen.

Stap 1 Lees het testament

De makkelijkste manier om een erfenis te verdelen, is door gewoonweg de wensen van de overledene op te volgen.  Als je niet weet of de overledene een testament heeft opgesteld, of bij welke notaris dit gebeurd is, dan kun je dit opvragen via het Centraal Testamentenregister in Den Haag. Dien de aanvraag schriftelijk in en vergeet niet een kopie bij te sluiten van de overlijdensakte. Je krijgt vervolgens een bericht van bij welke notaris het testament te vinden is. Vraag het testament bij die notaris op en kijk wat hierin staat. 

Stap 2 Inventariseer de erfenis

Een testament geeft niet altijd over alles uitsluitsel. Daarom is het sowieso belangrijk om de erfenis te inventariseren. Wat is er eigenlijk te verdelen? Denk in het bijzonder aan:

• (Hypotheek)schulden
• Onroerend goed
• Banktegoeden
• Spaarpolissen
• Verzekeringspolissen

Houd er daarnaast ook rekening mee dat er waarschijnlijk veel persoonlijke bezittingen zijn die verdeeld moeten worden.

Stap 3 Maak een lijst van de kostbaarste zaken

Als je een erfenis eerlijk wilt verdelen, dan zul je ook moeten kijken naar de waarde van dingen. Over dit soort dingen ontstaat vroeg of laat altijd frictie. Maak daarom een lijst met daarop de kostbaarste zaken en probeer aan al deze zaken een prijskaartje te hangen. Denk bijvoorbeeld aan een huis, de auto, sieraden, verzamelobjecten, antieke meubels, enzovoorts. Maak deze lijst gezamenlijk, zodat iedereen het er uiteindelijk mee eens is dat die lijst correct is.

Stap 4 Verdeel de kostbare zaken

Verdeel vervolgens de kostbare zaken. Het is het handigst om hierbij het volgende te doen: zorg ervoor dat iedere erfgenaam een bedrag hecht aan elk kostbare object. Tel per erfgenaam het totaalbedrag op. Dat is het bedrag waarvan die erfgenaam denkt dat het verdeeld moet worden. Deel dat vervolgens door het aantal erfgenamen en je krijgt voor iedere erfgenaam een bedrag waarvan hij of zij denkt dat hij daar recht op heeft. 

Kijk vervolgens naar waar iedere erfgenaam de meeste waarde aan toekent. Iemand die denkt dat een kast €10.000 waard is, zal deze liever willen hebben dan iemand die denkt dat dezelfde kast €5.000 waard is. Het is het handigst om die eerste erfgenaam dan de kast te geven, terwijl de andere erfgenamen iets krijgen dat volgens hen ook €10.000 waard is. 

Als er kostbare zaken zijn waar niemand op zit te wachten, dan is het het meest praktisch om datgene te verkopen. Houd de vraagprijs ergens rond het gemiddelde van de door de erfgenamen toegekende waarde. Als het goed verkocht is, kan het bedrag verdeeld worden met de rest van het geld.

Stap 5 Verdeel de 'gewone' dingen

In een gemiddeld huishouden zijn ook nog  heel veel niet speciaal kostbare zaken te vinden. Die zullen ook verdeeld moeten worden. Doe dit op een moment dat alle erfgenamen erbij zijn, zodat niemand het gevoel heeft iets misgelopen te zijn. Voer deze verdeling in één dag uit en laat alles wat overblijft ophalen door een kringloopwinkel. Zo sleept deze verdeling zich niet ellendig lang voort.

Stap 6 Verdeel het geld

Het geld verdelen - als dat er is - is de allerlaatste stap. Vaak gebeurt dit pas enkele maanden nadat iemand is overleden. De reden hiervoor is eenvoudig; het is belangrijk dat eventuele lopende rekeningen, abonnementen, enzovoorts, nog uit de erfenis betaald worden, zodat daar niet later iemand voor opdraait. Ook komt de Belastingdienst nog om de hoek kijken; de overledene moet nog inkomstenbelasting betalen over de periode in het lopende jaar waarin hij of zij nog leefde én over de erfenis moet successierecht betaald worden. De kosten die nog uit de erfenis betaald moeten worden mogen afgetrokken worden van het totaalbedrag waarover successierechten betaald moeten worden; je betaalt dus alleen successierechten over wat daadwerkelijk verdeeld wordt. 

Zodra alle praktische zaken geregeld zijn, maak je een overzicht van wat er nog aan geld te verdelen is. Deel dat in gelijke delen en overleg met de andere erfgenamen of zij het eens zijn met deze verdeling. Als dat het geval is, kan iedereen uitbetaald worden en kunnen de bankrekeningen van de overledene opgeheven worden.

erfenis aanvaarden vier tips

Een familielid of iemand anders in uw naaste omgeving is overleden.
Dan begint een drukke periode, waarin veel geregeld moet worden. Om te beginnen de begrafenis of crematie.
Maar dan? Wat moet er dan allemaal gebeuren? Wordt de hypotheek wel afgeschreven of blokkeert de bank de automatische incasso? En andere rekeningen? Hoe gaat dat, een erfenis afwikkelen?

Allemaal vragen die op je af komen. Daar komt nog een belangrijk aspect bij. In deze tijden van crisis en dalende huizenprijzen komt het nogal eens voor dat de schulden hoger zijn dan de (waarde van) de bezittingen. De hypotheekschuld is bijvoorbeeld hoger dan de waarde van de woning. En hoe zit dat dan? Ben je als erfgenaam aansprakelijk voor de schulden? En zo ja, wat kun je daaraan doen?

De volgende vier tips kunnen je helpen in de eerste periode na een overlijden:

1. Kijk na of de overledene een testament had gemaakt.
Misschien tref je een testament aan tussen de papieren van de overledene of weggestopt in een kast.
Als je niets kunt vinden, is er een andere manier om er achter te komen of er een testament is.
Je kunt namelijk bij het Centraal Testamentenregister in Den Haag navragen of een testament is opgemaakt en zo ja, bij welke notaris dat is geweest.
Dit kan een notaris voor je uitzoeken, maar je kunt het ook zelf doen.
Je kunt een schriftelijk verzoek richten aan:
Centraal Testamentenregister (CTR)
Postbus 19398
2500 CJ DEN HAAG
Denk eraan de akte van overlijden mee te sturen (die krijg je meestal van de begrafenisondernemer).

Na reactie van het CTR kun je je tot een notaris wenden om inzage te vragen van het testament. Dat hoeft niet bij de notaris waar het testament is opgemaakt, maar kan ook bij een notaris in de buurt. De notaris mag alleen aan een erfgenaam of andere direct belanghebbende informatie geven over de inhoud van het testament.

2. Gedraag je niet als erfgenaam!
Als je handelt alsof je erfgenaam bent, kun je aansprakelijk worden voor de schulden. Dat is bijvoorbeeld als je de auto gaat verkopen. Of als je de inboedel en antieke of waardevolle spullen gaat verdelen samen met de andere erfgenamen. Daarmee heb je de schijn gewekt dat je de erfenis zuiver hebt aanvaard. Dan kun je niet meer terug en kom je in een heel vervelende situatie terecht. Je zou door schuldeisers aangesproken kunnen worden en je bent ook met je prive-vermogen aansprakelijk voor de schulden.

3. Zorg voor de eerste noodzakelijke acties.
Sommige zaken kunnen niet uitgesteld worden. Denk daarbij aan de volgende voorbeelden. Zorg dat de huisdieren opgevangen worden. Repareer een lekkende kraan. Ontruim de koelkast. Bel de afspraak bij de tandarts af.
Na deze urgente aangelegenheden is het goed om voor zover mogelijk de administratie te onderzoeken. Zijn er nog onbetaalde rekeningen, welke abonnementen en lidmaatschappen lopen, welke bankrekeningen zijn er etcetera.

4. Stap naar je notaris.
Je notaris kan je begeleiden bij de afwikkeling van de erfenis, je vragen beantwoorden, de noodzakelijke formailiteiten in gang zetten en je adviseren over je positie als erfgenaam.